Methaanmetingen in mestkelders: potentieel risico op mestexplosie
01 February 2022

Methaanconcentraties in de mestkelder kunnen hoog oplopen. Dit brengt een potentieel risico op ontploffing met zich mee. Zo vond op 5 januari jl. op een boerderij in Maarsbergen nog een mestexplosie plaats. 
Aandacht voor dit mogelijke gevaar en het verminderen van de risico’s is voor veehouders van belang. Dit blijkt ook uit het project “Keldermetingen methaan- en ammoniakconcentraties” dat CLM Onderzoek en Advies uitvoerde. Daarin zijn op twee melkveebedrijven gedurende acht maanden continumetingen uitgevoerd op verschillende plekken in de mestkelders. 

Een methaanexplosie in een melkveestal vormde in 2018 de aanleiding voor de metingen, uitgevoerd door CLM Onderzoek en Advies in samenwerking met Monteny Milieuadvies en Biont Research. Op twee melkveebedrijven is 24 uur per dag methaan en ammoniak gemeten op verschillende plekken in de mestkelders in de periode van mei tot en met december 2020. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van LNV in het kader van het programma ‘Integraal Aanpakken’. Het doel was om meer te weten te komen over keldergassen, de concentraties en daarmee ook de risico’s. Eén van de bedrijven had een traditionele roostervloer, het andere bedrijf een emissiearme vloer. De uitkomsten kunnen echter niet gezien worden als representatief voor de verschillende vloertypen in de stal. Daarvoor was het aantal onderzochte bedrijven te laag en waren de overige verschillen, zoals rantsoen, melkgift en mate van schuimvorming, tussen de bedrijven te groot.

Methaan: vooral hoge concentraties tijdens mixen

De gemeten methaanconcentraties in de mestkelder bleken sterk te verschillen tussen beide bedrijven. De gemiddelde dagconcentratie lag bij het bedrijf met de traditionele roostervloer op 36 ppm, waar dit op het bedrijf met de emissiearme vloer 1.640 ppm bedroeg. Met name tijdens het mestmixen werden hoge waarden gevonden: rond de 15.000 ppm in de kelder van de traditionele roostervloer en 24.000 ppm in de kelder met de emissiearme vloer. Schuimvorming op de mest lijkt de kans op hoge methaanconcentraties te verhogen. Mestschuim bestaat voor 60-80% uit methaan, wat in een snel tempo vrijkomt als de schuimbellen stuk gaan tijdens het mixen.

Explosiegevaar

Methaan heeft een Lower Explosion Level (LEL) van 44.000 ppm. Bij die concentratie kan het gasmengsel ontploffen als er een ontstekingsbron bij komt. Waarden rond de LEL zijn tijdens dit onderzoek niet gemeten, maar wel denkbaar. De variatie in concentraties tussen de meetpunten is namelijk groot en tijdens het mestmixen kan het niveau binnen 30 minuten oplopen van minder dan 1.000 ppm tot boven 20.000 ppm. 

Methaan in de stal en ammoniak in de kelder: lagere niveaus

In de stal zelf lagen deze concentraties gemiddeld op 14 en 45 ppm en buiten hooguit op enkele ppms. De ammoniakconcentraties in de kelders van de bedrijven met de traditionele roostervloer en de emissiearme vloer bedroegen gemiddeld respectievelijk 20 en 16 ppm. De hoogst gemeten waarden lagen rond de 350 en 750 ppm. De LEL voor ammoniak ligt met 150.000 ver boven die waarden. De gemeten ammoniakconcentraties in de mestkelders vormden daarmee geen risico op explosie. 

Maatregelen voor verminderd risico

Managementmaatregelen lijken de grootste risico’s op methaanexplosie te kunnen reduceren. Aandacht hiervoor bij veehouders is van groot belang. Dit stelt ook voormalig staatssecretaris Van Weyenberg van IenW in zijn kamerbrief van 14 december 2021, waarin het rapport “Keldermetingen methaan- en ammoniakconcentraties” wordt aangeboden. Een concreet stappenplan kan hierbij handvatten bieden om zowel schuimvorming op de mest als het ontstaan van hoge methaanconcentraties te voorkomen. Een lijst van maatregelen is in het betreffende rapport opgenomen.

Enkele handvatten om risico’s op en met hoge methaanconcentraties in de kelder te verkleinen in volgorde van direct toepasbaar tot lange termijn toepasbaar.

Maatregelen die risico’s op stalexplosies kunnen beperken 

  • Zorg ervoor dat er geen ontstekingsbronnen zijn tijdens het mixen van de mest en op andere risicovolle momenten. Schakel de mestrobot, mestschuif, elektrische koeborstel en andere apparatuur waarbij mogelijk vonken ontstaan tijdelijk uit. 
  • Is uitschakelen van apparatuur niet mogelijk, zorg dan voor een dichte mat onder het apparaat, zodat vonken niet in de mestkelder kunnen komen.
  • Rook niet en voer geen werkzaamheden als lassen, slijpen of uiers branden uit tijdens het mixen. Voer deze werkzaamheden ook niet uit boven de vloer als er niet gemixt wordt. Ook dan kunnen vonken hiervan bij schuimvorming brand of explosie veroorzaken.
  • Blijf tijdens het mixen nooit bij de mixput staan of in de cabine van de trekker zitten. Naast methaan komt ook het giftige gas waterstofsulfide (H2S) vrij. Dit gas is in veel lagere concentraties al zeer gevaarlijk en eist jaarlijks slachtoffers op veehouderijbedrijven. 
  • Zorg voor voldoende ventilatie tijdens het mixen; mix bij voorkeur op een winderige dag en open alle ventilatieopeningen in de stal.
  • Mix vaker, zodat methaan minder kans krijgt om zich op te hopen in de mest. Denk evt. aan frequent mixen met luchtbellen.
  • Mestschuim bestaat voor 60-80% uit methaan. Bij het mixen gaan de bellen in het schuim deels kapot, waardoor schuimvorming vrijwel altijd leidt tot hoge methaanconcentraties tijdens het mixen. Wees in die situaties dus extra voorzichtig en probeer de hoeveelheid schuim te verminderen voorafgaand aan het mixen.
  • Dek de mixput af met een dichte deksel. Dit zorgt ervoor dat er geen warme roetdeeltjes uit de uitlaat van de trekker in de put terechtkomen. Ook voorkomt een deksel dat de wind in de kelder alle mestgassen naar één kant blaast en daar een gevaarlijk hoge concentratie veroorzaakt.
  • Zorg voor het juiste voer en optimale benutting voor het vee. Hoge, makkelijk afbreekbare C-gehaltes in de mest kunnen het vergistingsproces versterken en daarmee leiden tot hogere methaanconcentraties.

Meer informatie over maatregelen is te vinden op:
www.boerveilig.com/Over-BoerVeilig/Nieuws